ظاهر قرآن از تنزیل (لفظ) قرآن تا حد قرآن (ظهور نهایى کلام) و باطن آن، از حد تا مطلع است.

فرض کنید آموزگارى در کلاس دوره ى ابتدایى به نوآموزان بگوید: «بچه ها! توجه داشته باشید! کاغذهاى باطله را در کلاس نیندازید». این جمله داراى ظاهرى و باطنى است. کودکى ممکن است از این جمله فقط ظاهرش را بفهمد و بعد از چند دقیقه، وقتى مدادش را مى تراشد، زواید آن را روى سطح کلاس بریزد و آنگاه در پاسخ به اعتراض معلم بگوید: شما گفتید کاغذ را در کلاس نریزید; در باره ى تراشه هاى مداد چیزى نگفتید! یا نوآموز دیگرى ممکن است کاغذهاى باطله اش را در کلاس نریزد; ولى بعداً در حیاط مدرسه بریزد! بر کسى پوشیده نیست که آموزگار غیر از معناى ظاهر و محدود جمله اش (نهى از ریختن کاغذ در سطح کلاس) معناى وسیع ترى را قصد کرده است. از این رو، معناى مورد نظر او، شامل ریختن هرگونه زباله و مواد زاید، چه در کلاس و چه در حیاط مدرسه و حتّى در سطح خیابان و کوچه و بازار نیز مى شود. ولى طفل در این سن، داراى عقلى جزئى نگر است.
ملاحظه مى کنیم چگونه ذهن انسان از یک ایده ى کلّى (در مثال ضرورت پاکیزه بودن محیط زندگى) به یک معناى محدود (نهى از ریختن کاغذ در کلاس) سیر مى کند و در نهایت بر آن ایده ى محدود، لباس سخن مى پوشاند. سخن مذکور، تنزیلى از آن ایده ى کلّى (مطلع) است. معناى محدود (نهى از ریختن کاغذ) که مدلول لفظ است، حد آن سخن است و بالاتر از آن، معناى محدود، معناى وسیع ترى است که باطن آن سخن است.
ما در مقابل معارف قرآن کریم، همچون اطفال هستیم و خداوند در قرآن به زبان ساده با ما سخن گفته است، تا با تعقل و تدبّر به اعماِِ معارفِ آن راه یابیم. علامه طباطبایى در بحث ظاهر و باطن از کتاب قرآن در اسلام مى فرماید:
قرآن کریم تعلیم خود را مناسب سطح ساده ترین فهم ها که فهم عامه ى مردم است، قرار داده و با زبان ساده ى عمومى سخن گفته است. البته این روش این نتیجه را خواهد داد که معارف عالیه ى معنویّه با زبان ساده ى عمومى بیان شود و ظواهر الفاظ، مطالب و وظایفى از سنخ حسّ و محسوس القا نماید و معنویّات در پشت پرده ى ظواهر قرار گرفته، از پشت این پرده، خود را فراخور حال افهام مختلفه به آنها نشان دهد و هر کس به حسب حال و اندازه ى درک خود، از آنها بهره مند شود. خداى متعال در کلام خود مى فرماید: (إِنّا جَعَلْناهُ قُرْآناً عَرَبِیًّا لَعَلَّکُمْ تَعْقِلُونَ * وَ إِنَّهُ فِی أُمِّ الْکِتابِ لَدَیْنا لَعَلِیٌّ حَکِیمٌ) ما آن را قرآنى عربى قرار دادیم، باشد که بیندیشید. و همانا که آن در کتاب اصلى =لوح محفوظ به نزد ما سخت والا و پر حکمت است.
از برخى آیاتِ قرآن کریم و روایات فراوانى که سند بعضى از آنها نیز صحیح است، استفاده مى شود که قرآن کریم علاوه بر معانى ظاهرى، داراى معانیى است که تنها با آشنایى به معانى لغوى الفاظ و قواعد و ادبیات عربى نمى توان آن را فهمید که در اصطلاح این معانى را باطن قرآن گویند که تمام آن را فقط خدا و راسخان در علم مى دانند و دست یابى به تمام آن از توان افراد عادى خارج است. در روایات، علاوه به ظاهر و باطن، براى قرآن کریم «حد» و «مطلع» نیز ذکر شده است که مراد از حد، مرحله ى نهایىِ معناى ظاهرى و مراد از مطلع، مرحله ى اوّل از معناى باطنى است.

 

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: